RENCANA ILMIAH UNTUK BACAAN ANDA

Ketulenan produk cabaran produk organik
Oleh Rohaniza Idris
SUMBER : Berita Harian
Tarikh : 21 Mac 2010

SEJAK kebelakangan ini, permintaan terhadap makanan organik semakin meningkat berikutan bertambahnya kesedaran umum mengenai kesihatan diri, selain kepentingan menjaga alam sekitar.

Pengambilan makanan organik bermula apabila Eropah dilanda kes jangkitan penyakit lembu gila atau madcow disease kira-kira 20 tahun lalu. Bermula dengan kes itu, pelbagai alternatif makanan organik dicari dan hasilnya hari ini, sudah banyak industri makanan dan pertanian yang beralih kepada tanaman dan makanan organik termasuk diusahakan syarikat bertaraf multinasional. Bagaimanapun, bagi kebanyakan industri makanan dan pertanian berasakan industri organik memerlukan perbelanjaan besar menyebabkan harga makanan yang dihasilkan jauh lebih mahal daripada makanan konvensional.

Malah, makanan organik dikategorikan sebagai makanan kesihatan dan eksklusif kerana ia menggunakan bahan semula jadi tanpa sebarang penggunaan baja atau bahan kimia dalam proses penghasilannya.

Di negara ini, industri makanan dan pertanian organik terus berkembang sejak 1987. Malah, kerajaan melalui Kementerian Pertanian dan Industri Asas Tani sudah mengeluarkan sijil Skim Organik Malaysia (SOM) bagi mengiktiraf produk yang dijual sebagai produk organik.

SOM berasaskan Malaysian Standard MS 1529:2001 serta dua standard antarabangsa, iaitu IFOAM (Persekutuan Gerakan Pertanian Organik Antarabangsa) dan Standard Codex FAO (Pertubuhan Makanan dan Pertanian Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu).
Piawaian SOM menggariskan keperluan berkaitan pengeluaran, pembungkusan, penyimpanan, pengangkutan dan penjualan yang bertujuan memastikan produk organik di pasaran dikeluarkan mengikut kaedah dan standard ditetapkan.

Kerajaan menetapkan selepas Januari 2011, pengeluar produk organik mesti mendapat sijil SOM jika mahu menjual produk sebagai produk organik. Bagaimanapun, hanya produk sayuran dan berasaskan pertanian saja layak mendapat SOM manakala untuk ternakan dan perikanan masih belum dimasukkan di bawah piawaian berkenaan.

Sejak 2002 sehingga kini, hanya 28 ladang organik berjaya mendapat sijil SOM berbanding 149 ladang organik seluruh Semenanjung.

Namun, SOM tidak termasuk bahan makanan berasaskan penternakan dan perikanan kerana ia hanya membabitkan sayuran dan buah-buahan saja.

Untuk itu, Institut Penyelidikan dan Kemajuan Pertanian Malaysia (Mardi) sedang berusaha mencari formula yang sesuai bagi menetapkan piawaian organik yang sesuai untuk ternakan terutama penternakan ayam organik.

Mardi memulakan penyelidikan mengenai penternakan ayam organik pada 2008 dan kini sudah dua kali hasil diperoleh daripada penternakan ayam organik berkenaan.

Sehingga kini, hasil kajian masih belum diumumkan kerana laporan dan penambahbaikan akan dilakukan supaya piawaian yang sesuai dan menepati Persekutuan Gerakan Pertanian Organik Antarabangsa (IFOAM).

Pegawai Penyelidik Mardi, Aini Zakaria yang mengetuai projek penyelidikan penternakan ayam organik, berkata penyelidikan itu tertumpu untuk memastikan ayam yang diternak benar-benar melalui proses penghasilan menggunakan proses organik sepenuhnya.

Ini bermakna, bukan hanya makanan ayam saja bahan organik tetapi persekitaran penternakan juga mengamalkan cara hidup sihat dan bebas daripada sebarang penggunaan bahan kimia.

Katanya, penternakan organik seboleh-bolehnya mahu bergantung kepada alam semula jadi dengan mikrob organisme membekalkan nutrien kepada tanaman yang menjadi makanan haiwan dan tanah, tempat persekitaran ayam membesar.

“Penggunaan bahan kimia, sama ada baja atau racun menyebabkan bahan ini larut dalam tanah dan apabila hujan, dibawa arus air dan menjadi sumber pencemaran. Petunjuk pencemaran dapat dilihat apabila projek pertanian dijalankan di atas bukit, kawasan bawah bukit kehijauan menunjukkan nitrat banyak di situ. Nitrat yang memasuki sungai boleh menjejaskan hidupan sungai," katanya.

Beliau memberitahu dalam penternakan ayam organik, haiwan terbabit dibiarkan bebas dalam reban yang mana boleh bergerak, bermain dan berinteraksi dengan alam.

“Dalam penternakan konvensional (biasa), ayam biasanya tidak boleh bergerak bebas kerana biasanya hidup dalam satu bilik yang cukup-cukup muat untuk saiz ayam berkenaan. Malah, ayam berkenaan hanya boleh duduk dan berdiri saja, tidak boleh bergolek, mengiring dan bergerak bebas sepanjang hidup sebelum disembelih.

“Dengan kata lain, ayam dalam penternakan konvensional dilihat seakan-akan kejam dan banyak memberi tekanan kepada ayam. Sesetengah pakar pemakanan menyatakan ayam daripada penternakan konvensional menghasilkan daging ayam yang tidak sihat dan turut memberi tekanan kepada mereka yang memakannya.

“Ini berbeza dengan ayam organik yang bukan saja lebih sihat dan kurang tekanan yang akan menghasilkan daging yang apabila dimakan akan memberi kesan yang baik kepada mereka yang memakannya. Bermakna, orang yang makan ayam organik lebih sihat kerana kurang tekanan,” katanya.

Bagi industri ternakan konvensional seluruh dunia, penternakan organik hanya akan menambahkan kos pengeluaran ternakan berkenaan.

Ayam organik perlu makan makanan organik bebas bahan kimia, tidak boleh menggunakan hormon untuk pembesaran serta bahan antibiotik.

Justeru, penternak konvensional mahu pengguna menanggung kos berkenaan kerana harga yang ditawarkan jauh lebih mahal akibat kos pengeluaran yang meningkat selain hasil pengeluaran lebih lambat jika menggunakan penternakan organik.

Aini berkata, Mardi juga sedang meneliti sejauh mana penternakan organik boleh diintegrasi dengan kitaran hidup persekitaran penternakan ayam yang dapat memberi manfaat kepada industri di sekelilingnya.

Contohnya, kata beliau, sejauh mana najis haiwan berkenaan di manfaat sebagai baja manakala gas daripada najis digunakan sebagai sumber tenaga untuk reban dan bagaimana tanah di kawasan penternakan dimanfaat untuk penanaman makanan haiwan ternakan berkenaan.

“Adalah diharapkan penyelidikan berkenaan dapat dimanfaat dan dijadikan contoh dalam penghasilan piawaian khusus untuk industri ternakan ayam organik di negara ini,” katanya.

Beliau menegaskan ketika ini tiada piawaian yang khusus untuk penternakan ayam sehingga ramai yang mendakwa ayam keluaran syarikat masing-masing sebagai bahan organik.

Cabaran utama penternakan organik adalah dari segi ketulenan produk. Antara kebimbangan ialah pengeluar produk bukan organik atau tidak memenuhi piawaian organik berlumba-lumba melabelkan produk masing-masing dengan nama organik.

Ini juga didorong harga produk organik lebih mahal. Harga ayam organik yang dikategorikan sebagai makanan ‘eksklusif’ RM10 hingga RM20 sekilogram, berbanding RM2.60 dari ladang konvensional.

Ketika ini, sesiapa pun boleh mendakwa mengeluarkan produk organik walaupun kaedah yang digunakan tidak sepenuhnya organik termasuk memberi makanan yang mengandungi bahan pengubahsuai genetik (GMO).